Darowizna gospodarstwa rolnego

Sprawy spadkowe związane z darowizną gospodarstwa rolnego to sprawy z którymi często się spotykam. Przychodzą do mnie osoby, których rodzice posiadali gospodarstwo rolne i nim rozporządzili za życia dokonując darowizny gospodarstwa rolnego. Przychodzą też osoby, które otrzymały to gospodarstwo i zastanawiają się czy muszą zapłacić rodzeństwu zachowek. Często mowa jest o wielohektarowych nieruchomościach, wartych miliony. Przy tego typu sprawach wchodzą w rachubę również aspekty emocjonalne – poczucie krzywdy i niesprawiedliwości.

Tyle tytułem wstępu. Przechodząc do konkretów jak to w końcu jest z tym gospodarstwem rolnym?

Czy darowizna gospodarstwa rolnego jest uwzględniana przy obliczaniu zachowku?

Najczęściej zmarli rodzice, którzy byli właścicielami gospodarstwa rolnego przepisują własność tego gospodarstwa na jedno ze swoich dzieci. Często gospodarstwo to stanowi jedyny składnik masy spadkowej.

Darowizny gospodarstwa rolnego wzbudzają wiele kontrowersji. W orzecznictwie sądowym kwestie te są rozstrzygane w różny sposób. Dużo zależy od czasu kiedy gospodarstwo było przepisywane i jakim rodzajem umowy zostało to zrobione. Może wydawać się to skomplikowane i takie rzeczywiście jest.

Czy darowizna gospodarstwa rolnego będzie uwzględniona przy obliczaniu zachowku? Zależy to od czasu kiedy była dokonywana i na gruncie jakich przepisów. Najczęściej rodzice przekazując własność gospodarstwa rolnego na swoje dziecko czynili to w zamian za uzyskanie uprawnień emerytalnych na gruncie przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym rolników z 1977r. i ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z 1982r. Takie umowy nie były nazywane wprost „umowa darowizny” a „umowa przekazania gospodarstwa rolnego”. Chociaż spotkałam się z różnymi tytułami takich aktów notarialnych. W większości przypadków orzeczenia sądów rozstrzygały te sprawy na korzyść właścicieli gospodarstwa rolnego. Uznawano, że przekazanie gospodarstwa rolnego w zamian za uprawnienia emerytalne na gruncie wyżej wymienionych przepisów nie podlegały doliczeniu do masy spadkowej przy ubieganiu się o zachowek.

Ważny jest rodzaj umowy przenoszącej własność gospodarstwa rolnego.

Sprawa wygląda inaczej gdy własność gospodarstwa była przekazana darowizną. Akt notarialny nosi tytuł „Umowa darowizny” !!!

Generalnie umowa darowizny, jako czynność dokonana przed notariuszem, jednoznacznie nazwana i zawierająca elementy istotne właściwe umowie darowizny powinna zostać uwzględniona przy obliczaniu zachowku.

Ustawodawca, poza Darowizna a zachowek wskazanymi w tych przepisach, nie uzależnił doliczania wartości świadczeń na podstawie umów darowizn do substratu zachowku od ich przedmiotu. Także zatem w przypadku, gdy przedmiotem darowizny jest gospodarstwo rolne, czy nieruchomość rolna, wartość darowizny podlega zaliczeniu na substrat zachowku. Ustawodawca nie uzależnił także kwestii doliczania darowizn do substratu zachowku od celu, w jakim darowizna została dokonana. Nie ma więc znaczenia, czy darczyńca chciał w ten sposób uregulować sprawy majątkowe, czy uzyskać uprawnienie do renty bądź emerytury. Istotne jest, że zdecydowała się na zawarcie umowy darowizny w kształcie przewidzianym w Kodeksie cywilnym.

 Ogólnie o tym kiedy darowizny podlegają zaliczeniu przy obliczaniu zachowku pisałam tu: Darowizna  a zachowek