Pozbawienie zachowku na podstawie art. 5 k.c.

Katarzyna Pluta06 marca 20209 komentarzy

Pozbawienie zachowku na podstawie art. 5 k.c.

Pozbawienie zachowku na podstawie art. 5 k.c.

Zachowek przysługuje w określonych przypadkach osobom najbliższym zmarłego.

Spadkodawca może pozbawić zachowku wydziedziczając określoną osobę w testamencie jeżeli zaistniały przyczyny do wydziedziczenia.

Obniżenie zachowku na podstawie art. 5.k.c.

Orzecznictwo Sądów ukształtowało również pogląd, że Sąd może obniżyć zachowek na podstawie art. 5 k.c. jeżeli w danej sytuacji można uznać, że żądanie zachowku jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W takich sytuacjach Sąd obniża zachowek do kwoty, która zdaniem Sądu jest odpowiednia.

Pozbawienie zachowku na podstawie art. 5 k.c.

Ostatnio spotkałam się z dość kontrowersyjnym orzeczeniem Sądu, w którym Sąd pozbawił całkowicie zachowku osobę, która o ten zachowek wystąpiła. Wyrok wydał Sąd Okręgowy w Warszawie.

Od razu wskażę, że co do zasady zachowek tej osobie przysługiwał. Sąd oddalił powództwo z dwóch powodów. Pierwszym z nich było to, że Pozwana, która miałaby ten zachowek zapłacić, za życia przekazała spadkodawczyni pieniądze na wykup mieszkania. Spadkodawczyni nie miała własnych środków i gdyby nie pomoc Pozwanej mieszkanie nie znalazłoby się w masie spadkowej.

Drugą przyczyną oddalenia powództwa były okoliczności związane z relacjami osoby dochodzącej zachowku ze spadkodawczynią oraz pozwaną. Dodatkowo wyłącznie pozwana sprawowała opiekę na ciężko chorą spadkodawczynią.

Wszystkie te okoliczności spowodowały, że Sąd uznał, że żądanie zachowku przez powódkę stanowi nadużycie prawa i Sąd powództwo w całości oddalił. A zatem zapadł wyrok i Sąd uznał, że możliwe jest pozbawienie zachowku na podstawie art. 5 k.c.

Ja osobiście nie zgadzam się z tym wyrokiem. Uważam, że takie orzeczenie Sądu jest sprzeczne z ideą i funkcją zachowku. Skoro spadkodawca nie pozbawił kogoś zachowku w testamencie to nie ma podstaw aby czynił to Sąd. Nadto kwota przeznaczona na wykup mieszkania stanowiła jedynie 10% wartości lokalu i według mnie co najwyżej Sąd powinien pomniejszyć kwotę zachowku a nie pozbawiać osobę uprawnioną jego prawa. Wyrok nie jest prawomocny.

Dla zainteresowanych podaję sygn. akt: III C 750/16.

Jeśli interesuje Cię temat wydziedziczenia polecam mój wpis : Pozbawienie prawa do zachowku

 

 

Odrzucenie spadku a zachowek

Katarzyna Pluta24 stycznia 2020Komentarze (0)

W ostatnim czasie zapadła uchwała Sądu Najwyższego, w której Sąd ustalał czy dalszy zstępny spadkodawcy jest uprawniony do dziedziczenia po nim, jeśli bliższy zstępny spadkodawcy złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku?

Odrzucenie spadku a zachowek

Nie raz zastanawiałam się nad tym czy będzie przysługiwał zachowek wnukowi po babci gdy jego matka odrzuci spadek po to aby wnuk mógł dochodzić wyższego zachowku w przypadku jego niepełnoletności. Ta uchwała rozwiewa wszelkie wątpliwości.

Powyższą uchwałę podjął Sąd na kanwie następującego stanu faktycznego. Matka dwóch córek pozostawiła testament w którym do spadku powołała jedną z nich. Drugą córkę pominęła ale nie wydziedziczyła. Stwierdzenie nabycia spadku nastąpiło na podstawie testamentu. Córka, która została pominięta w testamencie odrzuciła spadek.  Odziedziczyła wszystko druga córka.

Spór o zachowek dla wnuka

Wobec tego syn córki, która odrzuciła spadek wystąpił przeciwko ciotce o zachowek. Według kodeksu cywilnego powinien on otrzymać dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (czyli zachowek).

Sąd rozpatrujący sprawę powziął poważne wątpliwości prawne, czy osobą uprawnioną do zachowku w rozumieniu art. 991 § 1 k.c., która jako zstępny byłaby powołana do spadku z ustawy, jest wnuk spadkodawcy jako dalszy zstępny, gdy dziecko spadkodawcy jako spadkobierca ustawowy odrzuciło spadek z ustawy.​

Sąd Najwyższy podjął 23 października 2019r. uchwałę, zgodnie z którą dalszy zstępny spadkodawcy nie jest uprawniony do dziedziczenia po nim, jeśli bliższy zstępny spadkodawcy złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku.

W uzasadnieniu uchwały Sąd wskazał,  że uprawnienie do zachowku ma charakter wyjątkowy. Dlatego trzeba przepisy regulujące tę konstrukcję wykładać ściśle, a nie rozszerzająco. To prawo ma charakter osobisty i przysługuje konkretnej osobie.

Gdyby inaczej interpretować przepis kodeksu cywilnego, to prowadziłoby to do wielu komplikacji.  Mogłyby mieć miejsce nadużycia prawa w postaci niedopuszczalnej swobody rozporządzania prawem do zachowku. Na przykład spadkobiercy odrzucaliby spadek, by ich dzieci mogły dziedziczyć więcej.

Wspomniana przeze mnie uchwała: sygn. akt III CZP 23/19, uchwała 3 sędziów SN Izby Cywilnej z 23 października 2019 r.

Zachowek – praktyczne problemy

Katarzyna Pluta17 stycznia 20204 komentarze

Codziennie dostaję bardzo dużo zapytań od klientów, którzy potrzebują odpowiedzi na pytania dotyczące spraw zachowek. Zazwyczaj nie są pewni czy przysługuje im zachowek, nie wiedzą jak obliczyć jego wysokość.

Kontaktują się również osoby, które otrzymały darowizny i chcą wiedzieć czy będą musieli zapłacić zachowek.

Jakie są praktyczne problemy związane z zachowkiem?

Poczytaj poniższe historie a może znajdziesz wśród nich odpowiedzi na swoje pytania.

Dzisiaj podzielę się z Tobą różnymi historiami. Oto niektóre z nich:

Jeśli matka napisze testament i pominie w nim jedną z córek (jest ich 3) to ta pominięta ma prawo do zachowku. Dodam, że ma być pominięta, dlatego, że mieszka z mężem od 10 lat, jest jak to się mówi na swoim. Moje pytanie to: Jeśli będzie testament i ta trzecia zostanie też w nim ujęta, ale dostanie bardzo małą część. Chodzi o to, że wszystkie trzy córki będą w testamencie, ale nie dostaną po równo, np jedna 50%, druga 45% i trzecia 5% majątku to czy wtedy też może się ubiegać o zachowek? 

Na podstawie tych informacji nie da się dokładnie udzielić odpowiedzi na pytanie, ale może być taka sytuacja, że tej córce, która dostaje jedynie 5% majątku będzie należało się uzupełnienie zachowku. Zależy to od tego czy to 5%, które otrzyma wyczerpie jej zachowek czy nie.  Do wypłaty zachowku byłyby zobowiązane wspólnie pozostałe dwie spadkobierczynie.

Moja babcia wydziedziczyła swojego syna ( mojego ojca ) za to, że odszedł ode mnie i mamy. Wszystko zapisała drugiemu synowi gdyż chciała ukarać mojego ojca. Babcia teraz umarła, moje pytanie brzmi czy mnie i mojemu małemu brat należy się jakiś zachowek po babci?

Tak, w tej sytuacji, zstępni zmarłego syna babci, jej wnukowie są prawdopodobnie uprawnieni do zachowku po babci. Zachowek wypłaci syn, który otrzymał majątek.

Siostra mojego ojca zapisała mi w testamencie mieszkanie wraz z całym majątkiem. Jej rodzice nie żyją i nie ma dzieci. Żyje jedynie jej siostra. Moje pytanie brzmi czy ta siostra ma prawo ubiegać się o zachowek w tej sytuacji?

Nie. Siostra nie jest uprawniona do zachowku. Zachowek przysługuje określonej grupie osób: rodzicom, małżonkowi i zstępnym.

Kolejna historia:

Dziadkowie przepisali mi dom z działką jako darowiznę z zaznaczeniem bezpłatnej służebności . Było to 11 lat temu, niedawno zmarł dziadek została babcia. Wujek brat mamy domaga się zachowku.Czy ma do tego prawo.? Zaznaczam jestem wnukiem. Żyje jeszcze mój ojciec, syn babci i dziadka od których dostałem darowiznę.

Wujek nie będzie mógł domagać się zachowku, jeśli do dnia śmierci dziadków od chwili darowizny upłynie więcej niż 10 lat. Jeśli dziadek zmarł i nie upłynęło 10 lat od darowizny to od części dziadka wujek może żądać zapłaty zachowku. Służebność ma wpływ na wartość darowizny i w znaczący sposób ją obniża.

 *  *  *

P.S.

Natknęłam się na ciekawą ankietę, która pochodzi ze strony www. dom.trojmiasto.pl. Ankietowani wypowiadali się na temat czy uważasz, że należy dochodzić prawa do zachowku? Większość odpowiedziała, że NIE. A ty jak uważasz?

 

Jak obliczyć wysokość zachowku?

Katarzyna Pluta10 stycznia 2020Komentarze (0)

Wyliczenie kwoty zachowku, który Ci przysługuje nie zawsze jest proste i jasne. Jeśli wiesz jaką masę spadkową pozostawił spadkobierca lub jakie uczynił darowizny, masz dostęp do dokumentów to nie powinieneś mieć z tym problemu.

Niestety w większości przypadków osoba uprawniona do zachowku nie ma takiej wiedzy.

Jak zatem obliczyć wysokość zachowku?

 

Występując do Sądu o zapłatę zachowku musisz skonkretyzować swoje żądanie poprzez podanie konkretnej kwoty. Jeśli przed złożeniem pozwu do Sądu wysyłasz wezwanie do zapłaty powinieneś w nim podać konkretną kwotę, które oczekujesz. Sąd za Ciebie nie wyliczy należnego zachowku.

Najlepiej jeśli wiedzę na temat masy spadkowej czy czynionych darowizn będziesz miał zanim wystąpisz z roszczeniem o zachowek.

Jakie kroki możesz podjąć zanim wystąpisz  o zapłatę zachowku?

  1. Jeśli wiesz, że spadkodawca przekazał komuś swoje mieszkanie – możesz ustalić numer księgi wieczystej tego mieszkania (o ile jest księga wieczysta). Sprawdź jaka czynność prawna nastąpiła. Możesz również postarać się o zgodę na zapoznanie się z dokumentami w księdze wieczystej zgromadzonymi w Sądzie. Tam może być akt notarialny, który pomoże Ci w sformułowaniu roszczenia o zachowek;
  2. Możesz udać się do Spółdzielni Mieszkaniowej i dopytać o stan prawny mieszkania a w niektórych przypadkach zapoznać się z dokumentami tam zgromadzonymi,
  3. Pójdź do Starostwa w celu uzyskania wypisu z rejestru gruntów,
  4. Przejrzyj dokumenty, które pozostawił spadkodawca,
  5. Rozpytaj rodzinę jakie mają informację na tematy spadkowe,
  6. Możesz udać się do notariusza u którego mogły być podpisywane istotne umowy dotyczące spraw spadkowych,
  7. Możesz zawezwać do próby ugodowej podczas której być może otrzymasz istotne informacje na temat spraw spadkowych.

Wszystkie wyżej wymienione przeze mnie pomysły mają zastosowanie i przynoszą efekty w zależności o konkretnej sytuacji.

Ryzykowne jest występowanie o zachowek w ciemno bo może okazać się, że w ogóle zachowek Ci nie przysługuje. Poniesiesz wtedy niepotrzebne koszty założenia sprawy, ale również zostaniesz obciążony kosztami poniesionymi przez stronę pozwaną.

  *     *     *

Jeśli chciałabyś dowiedzieć się czy Tobie przysługuje zachowek zapraszam do zapoznania się z artykułem:  Zachowek – kiedy się należy?

 

Czy warto napisać testament?

Katarzyna Pluta19 grudnia 2019Komentarze (0)

Znasz zapewne takie powiedzenie, że prawo nie jest doskonałe i są w nim luki prawne. Ustawodawca cały czas pracuje nad tym aby takich niedoskonałości było jak najmniej. Jednak zdarzają się sprawy, z którymi prawo sobie nie radzi.

Może dojść do sytuacji, że uzyskasz dla siebie korzystny wyrok a nie jesteś w stanie go wyegzekwować.

Telewizja Polsat News w programie „Interwencja Extra”  zajmowała się ostatnio sprawą w której prawowici właściciele mieszkania, które nabyli w spadku na podstawie testamentu, nie mogą odzyskać swojego mieszkania. W lokalu przebywają bezprawnie ludzie, którym nie przysługuje tytułu prawny do lokalu. Walka o mieszkanie trwa kilkanaście lat. Na szczęście takie sytuacje nie są regułą.

Tutaj możesz obejrzeć ten reportaż:

 https://interwencja.polsatnews.pl/reportaz/2019-12-17/od-14-lat-nie-moga-wejsc-do-swojego-mieszkania/

Po reportażu brałam udział w dyskusji o tym jak napisać testament aby ustrzec się długiego procesu po śmierci bliskiej osoby.

Tak jak wspomniałam powyżej przedstawiona w reportażu sprawa to oczywisty absurd. Sprawy spadkowe najczęściej jednak nie trwają całymi latami.

Czy warto napisać testament ?

Uważam, że warto pomyśleć wcześniej co się stanie  z moimi dobrami po mojej śmierci. Pamiętaj, że jeśli nie zostawisz testamentu to dziedziczenie będzie odbywało się na podstawie ustawy. Często dramat przeżywają małżonkowie zmarłych, którzy nie mieli dzieci. Bowiem na podstawie ustawy do dziedziczenia po śmierci jednego małżonka oprócz żony/męża dochodzą również rodzice i rodzeństwo. Nagle okazuje się, że samotna żona/mąż musi dzielić się spadkiem z siostrą czy bratem męża. W takich przypadkach aby zabezpieczyć żonę/męża konieczny jest testament.

Jeśli uznasz, że powinieneś napisać testament to polecam sporządzenie testamentu u notariusza. Notariusz zadba o to aby testament został napisany w taki sposób aby treść testamentu nie budziła żadnych wątpliwości i aby Twoja wola w razie śmierci została wypełniona tak jak postanowisz. Istnieje również możliwość zarejestrowania testamentu w rejestrze testamentów co daje gwarancję, że testament nie zaginie i zostanie po nim ślad.

Konieczne jest również sporządzenie testamentu jeśli postanowisz kogoś pozbawić zachowku, czyli wydziedziczyć. Wydziedziczenie aby było ważne musi być zawarte w testamencie. Może to być testament odręczny jak i notarialny.

 *   *   *

Zachęcam do zapoznania się z wpisem dotyczącym wydziedziczenia: Wydziedziczenie czyli pozbawienie prawa do zachowku.

 

← Poprzednie wpisy

Następne wpisy →