W ostatnim czasie zapadła uchwała Sądu Najwyższego, w której Sąd ustalał czy dalszy zstępny spadkodawcy jest uprawniony do dziedziczenia po nim, jeśli bliższy zstępny spadkodawcy złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Odrzucenie spadku a zachowek
Nie raz zastanawiałam się nad tym czy będzie przysługiwał zachowek wnukowi po babci gdy jego matka odrzuci spadek po to aby wnuk mógł dochodzić wyższego zachowku w przypadku jego niepełnoletności. Ta uchwała rozwiewa wszelkie wątpliwości.
Powyższą uchwałę podjął Sąd na kanwie następującego stanu faktycznego. Matka dwóch córek pozostawiła testament w którym do spadku powołała jedną z nich. Drugą córkę pominęła ale nie wydziedziczyła. Stwierdzenie nabycia spadku nastąpiło na podstawie testamentu. Córka, która została pominięta w testamencie odrzuciła spadek. Odziedziczyła wszystko druga córka.
Spór o zachowek dla wnuka
Wobec tego syn córki, która odrzuciła spadek wystąpił przeciwko ciotce o zachowek. Według kodeksu cywilnego powinien on otrzymać dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (czyli zachowek).
Sąd rozpatrujący sprawę powziął poważne wątpliwości prawne, czy osobą uprawnioną do zachowku w rozumieniu art. 991 § 1 k.c., która jako zstępny byłaby powołana do spadku z ustawy, jest wnuk spadkodawcy jako dalszy zstępny, gdy dziecko spadkodawcy jako spadkobierca ustawowy odrzuciło spadek z ustawy.
Sąd Najwyższy podjął 23 października 2019r. uchwałę, zgodnie z którą dalszy zstępny spadkodawcy nie jest uprawniony do dziedziczenia po nim, jeśli bliższy zstępny spadkodawcy złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku.
W uzasadnieniu uchwały Sąd wskazał, że uprawnienie do zachowku ma charakter wyjątkowy. Dlatego trzeba przepisy regulujące tę konstrukcję wykładać ściśle, a nie rozszerzająco. To prawo ma charakter osobisty i przysługuje konkretnej osobie.
Gdyby inaczej interpretować przepis kodeksu cywilnego, to prowadziłoby to do wielu komplikacji. Mogłyby mieć miejsce nadużycia prawa w postaci niedopuszczalnej swobody rozporządzania prawem do zachowku. Na przykład spadkobiercy odrzucaliby spadek, by ich dzieci mogły dziedziczyć więcej.
Wspomniana przeze mnie uchwała: sygn. akt III CZP 23/19, uchwała 3 sędziów SN Izby Cywilnej z 23 października 2019 r.
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }